برای چاپ متن و طرح بر روی سطح‌های مختلف مانند کاغذ، پلاستیک، پارچه و… از مرکب چاپ استفاده می‌شود. برای تولید مرکب چاپ باید رنگدانه، رزین، حلال و چند افزودنی دیگر در دسترس باشند. هر یک از مرکب‌های چاپ برای روش‌های چاپ خاصی تولید می‌شوند. به بیان دیگر فرمولاسیون مرکب چاپ مناسب برای انواع دستگاه چاپ با یکدیگر متفاوت است. کیفیت مرکب چاپ و ویژگی‌های خاص آن نیز بر نتیجه چاپ تاثیر دارند. در ادامه مطلب به بررسی جزئیات بیشتری از انواع مرکب چاپ، ترکیب و روش تولید آن‌ها می‌پردازیم.
اجزای تشکیل دهنده مرکب چاپ
در صنایع چاپ و بسته‌بندی و چاپخانه‌ها از انواع مرکب برای درج متن و طرح بر روی سطوح مختلف استفاده می‌شود. به طور کلی در ترکیب انواع مرکب چاپ موارد زیر وجود دارند:
- رنگدانه: پیگمنت یا رنگدانه عامل ایجاد رنگ در مرکب چاپ است. رنگدانه می‌تواند منشاء آلی یا معدنی داشته باشد.
- رزین: برای چسبیدن رنگدانه بر روی سطح چاپ از رزین استفاده می‌شود. همچنین رزین به حرکت بهتر مرکب چاپ بر سطح هم کمک می‌کند.
- حلال: برای کنار هم قرار گرفتن و ترکیب شدن رنگدانه و رزین از حلال استفاده می‌شود. حلال می‌تواند آب، روغن، الکل و… باشد.
- افزودنی‌ها: برای افزایش درخشندگی مرکب چاپ، پایداری، جلوگیری از ایجاد کف و… از افزودنی‌های مختلفی استفاده می‌شود.
انتخاب نوع رنگدانه، رزین، حلال و افزودنی‌های مرکب به روش چاپ بستگی دارد. به همین علت در چاپخانه‌ها و صنایع چاپ و بسته‌بندی از یک مرکب مشترک برای همه روش‌های چاپ استفاده نمی‌شود.
روش تهیه و تولید مرکب چاپ
در فرآیند تولید مرکب چاپ رنگدانه، رزین، حلال و افزودنی‌ها طبق روش‌های مشخصی با یکدیگر ترکیب می‌شوند. رنگدانه یک ماده جامد آلی یا معدنی است که بر اساس روش تولید مرکب چاپ به صورت دستی یا ماشینی آسیاب می‌شود. سپس با رزین، افزودنی‌ها و حلال ترکیب شده و مرکب چاپ تولید خواهد شد. نکته مهمی که در مورد رزین وجود دارد، کمک این ماده به افزایش پایداری و مقاومت مرکب چاپ در برابر عواملی مانند ساییدگی است. از جمله مهم‌ترین رنگدانه‌های آلی هم می‌توانیم به کربن سیاه برای ایجاد رنگ مشکی اشاره کنیم. اکسید سرب، اکسید روی، سولفات سرب، کرومات سرب و اکسید آهن نیز در دسته رنگدانه‌های معدنی قرار می‌گیرند. در نهایت ماهیت انواع مرکب چاپ بر اساس ویژگی‌های مواد تشکیل دهنده آن می‌تواند پودری، مایع یا خمیری شکل باشد.
ویژگی‌های مرکب چاپ
هنگام انتخاب مرکب چاپ باید یک سری ویژگی مهم را بررسی کنید. مرکب چاپ مناسب که پایداری مطلوبی داشته و به افزایش جلوه طرح و متن کمک می‌کند، از ویژگی‌های زیر برخوردار است:
1_ شدت رنگ مرکب چاپ
شدت رنگ نشان دهنده میزان چگالی یا تراکم ماده رنگی مرکب چاپ است. هرچقدر میزان ماده رنگی یا همان رنگدانه بیشتر باشد، شدت مرکب چاپ هم افزایش می‌یابد. انتخاب حلال مناسب بر شدت رنگ مرکب چاپ موثر است. حلال خوب رنگدانه را در خود حل کرده و از ته نشین شدن آن جلوگیری می‌کند.
2_ خلوص رنگ
خلوص رنگ مرکب چاپ یک پارامتر وابسته به شدت رنگ است. با افزایش شدت رنگ مرکب چاپ، خلوص رنگ هم بیشتر می‌شود. مرکب‌هایی که خلوص رنگ بالاتری دارند، روشن‌تر هستند. انواع مرکب چاپ با خلوص پایین‌تر نیز رنگ تیره با شفافیت کمتر دارند.
3_ فام رنگ
فام رنگ یا hue تعیین کننده رنگ مرکب چاپ است. مشکی، قرمز، زرد، سبز یا آبی بودن انواع مرکب چاپ به عنوان فام رنگ شناخته می‌شوند. فام رنگ مرکب چاپ تحت تاثیر نوع رنگدانه، میزان ماده رنگی، ویژگی‌های سطح چاپ و بسیاری از مشخصه‌های فیزیکی پیگمنت یا رنگدانه مرکب چاپ قرار می‌گیرد.
4_ وارنیش مرکب چاپ
برای محافظت از رنگدانه مرکب چاپ در برابر سایش، نور و… از وارنیش استفاده می‌شود. همچنین استفاده از وارنیش به افزایش شفافیت و جلوه مرکب چاپ هم کمک می‌کند. وارنیش می‌تواند یک نوع رزین، حلال، افزودنی خاص و… باشد. به همین علت شرکت‌های معتبر از وارنیش‌های باکیفیت و مناسب برای مرکب چاپ استفاده می‌کنند.
5_ رنگدانه مرکب چاپ
بسیاری از ویژگی‌های مرکب چاپ تحت تاثیر مشخصات رنگدانه قرار می‌گیرند. نوع رنگدانه باید با در نظر گرفتن روش چاپ و جنس سطح چاپ انتخاب شود. همچنین چگالی رنگدانه به صورت مستقیم بر شدت و خلوص رنگ مرکب چاپ موثر است.
6_ درخشندگی
یک مرکب چاپ خوب، نور را منعکس کرده و به افزایش درخشندگی متن و طرح چاپ شده کمک می‌کند. نوع و میزان وارنیش مرکب چاپ و همچنین صاف بودن سطح چاپ بر میزان درخشندگی مرکب موثر هستند.
7_ شفافیت و کدری مرکب چاپ
شفافیت و کدری مرکب چاپ به مشخصات رنگدانه‌ها وابسته است. نوع رنگدانه، میزان دانه رنگی استفاده شده، درجه پراکندگی، حل شدن کامل در حلال، اندازه ذرات پیگمنت و… از جمله مهم‌ترین مشخصات رنگدانه هستند که بر شفافیت و کدری مرکب چاپ تاثیر دارند. به طور کلی رنگدانه‌هایی که نور را بیشتر منعکس می‌کنند، کدرتر هستند.
فرآیند تولید مرکب چاپ سیلک
هر یک از انواع روش‌های چاپ به استفاده از مرکب مناسب نیاز دارند. مرکب چاپ سیلک باید ماهیت نسبتا خمیری با غلظت متوسط داشته باشد. در غیر این صورت استفاده از آن برای آغشته شدن شابلون‌های دستگاه چاپ سیلک به مرکب، کارآمد نیست. طی فرآیند تولید مرکب چاپ سیلک رنگدانه، رزین، حلال و افزودنی‌ها با یکدیگر ترکیب شده و غلظت نهایی تعیین می‌شود.
فرآیند تولید مرکب چاپ تامپو
مرکب چاپ تامپو باید مقاومت بالایی در برابر عوامل محیطی مانند نور، رطوبت، اشعه UV، سایش و… داشته باشد. همچنین مرکب چاپ تامپو خوب قدرت تطبیق پذیری بالایی برای چاپ بر روی سطوح کاغذی، پارچه‌ای، پلاستیکی و… دارد. از انواع مرکب چاپ تامپو برای چاپ بر روی سطوح صاف، منحنی، سه بعدی و شکل‌های خاص استفاده می‌شود. بنابراین مرکب چاپ تامپو باید به بهترین نحو از ترکیب رنگدانه، حلال، رزین و افزودنی‌ها تولید شود.
فرآیند تولید مرکب چاپ افست
مرکب چاپ افست به عنوان مرکب خمیری یا روغنی شناخته می‌شود. این نوع مرکب چاپ برای سطوح صاف، بدون فرورفتگی و برآمدگی کاربرد دارد. مرکب چاپ افست از غلظت بالا، چسبندگی عالی و مقاومت ویژه در برابر عوامل محیطی برخوردار است. به همین علت از چاپ افست و مرکب مناسب آن برای چاپ در تیراژ بالا استفاده می‌شود.
فرآیند تولید مرکب چاپ فلکسو
مرکب چاپ فلکسو با استفاده از آب یا الکل به عنوان حلال تولید می‌شود. بر همین اساس حالت مایع داشته و مرکب مایع نامیده می‌شود. البته تولید مرکب چاپ فلکسو بر پایه الکل رایج‌تر است. از طرفی مرکب چاپ فلکسو با حلال آب، قیمت کمتری دارد. از مرکب چاپ فلکسو و روش چاپ فلکسوگرافی برای چاپ بر روی سطوح مختلف به ویژه غیر یکنواخت استفاده می‌شود.
فرآیند تولید مرکب تراوشی
در ترکیب مرکب تراوشی رنگدانه‌های خاص و امنیتی وجود دارند. این نوع مرکب به عمق بافت سطح چاپ نفوذ می‌کند. انواع مرکب تراوشی از مقاومت بالایی در برابر مخدوش شدن برخوردار هستند. به همین علت از مرکب تراوشی برای چاپ اسناد مهم استفاده می‌شود. فرآیند تولید مرکب تراوشی هم شامل مراحل آسیاب رنگدانه و ترکیب با حلال، رزین و افزودنی است.
فرآیند تولید مرکب چاپ اسکرین
برای چاپ با روش اسکرین باید از مرکب مناسب استفاده کنید. مرکب چاپ اسکرین ویسکوزیته متوسطی دارد. در اغلب موارد این نوع مرکب بر پایه روغن تولید می‌شود، ولی مرکب‌های چاپ اسکرین بر پایه آب و الکل هم در دسترس هستند. مرکب چاپ اسکرین قدرت رنگ دهی بالایی داشته و محدودیت رنگ هم ندارد.
فرآیند تولید مرکب فلوئورسنت
در صنعت تولید مرکب چاپ از رنگدانه‌های فلوئورسنت با ویژگی‌های خاص برای تولید مرکب فلوئورسنت استفاده می‌شود. این نوع مرکب در برابر اشعه یو وی، درخشندگی و جلوه خاصی دارند. البته متن و طرح چاپ شده با مرکب فلوئورسنت در نور معمولی هم قابل مشاهده است، ولی درخشندگی ندارد. مرکب فلوئورسنت معمولا برای چاپ اسناد مهم و جلوگیری از جعل کاربرد دارد.
فرآیند تولید مرکب لیتوگرافیک
لیتوگرافی فرآیند پیش نیاز چاپ افست است. به همین علت مرکب چاپ لیتوگرافیک، مرکب افست هم نامیده می‌شود. در واقع مرکب چاپ لیتوگرافی و افست، مشترک است. مرکب لیتوگرافیک ماهیت خمیری دارد. از این نوع مرکب برای چاپ بر روی سطح‌های صاف و یکنواخت استفاده می‌شود.
فرآیند تولید مرکب مغناطیسی
برای تولید مرکب مغناطیسی از رنگدانه‌های مغناطیسی استفاده می‌شود. رنگدانه مغناطیسی خاصیت برقراری ارتباط با دستگاه‌های اسکن الکترونیکی دارد. بر همین اساس مرکب مغناطیسی برای چاپ اسناد مهم مانند اوراق بهادار، اسناد بانک‌ها و… که نیازمند اسکن با تجهیزات الکترونیکی هستند، کاربرد دارد.
فرآیند تولید مرکب هیت سیت
برای چاپ افست رولی می‌توانید از مرکب هیت سیت استفاده کنید. مرکب Heat set خاصیت خشک شوندگی سریع دارد. همین موضوع به افزایش سرعت چاپ، کاهش ضایعات و بهبود ماندگاری مرکب کمک می‌کند.
فرآیند تولید مرکب لترپرس
برای تولید مرکب لترپرس از حلال روغنی و ذرات خشک کن استفاده می‌شود. مرکب لتر پرس ماهیت خمیری داشته و برای چاپ بر روی سطوح برجسته کاربرد دارد. میزان چسبندگی و ویسکوزیته مرکب چاپ لترپرس، متوسط است.
فرآیند تولید مرکب چاپ لترست
لترست یا چاپ افست خشک یک روش چاپ ویژه است. مرکب چاپ لترست برخلاف مرکب لترپرس، محلول رطوبت‌زنی ندارد. به همین علت تولید مرکب لترست با محدودیت انتخاب رنگدانه مواجه نیست. توجه داشته باشید، مرکب لترست قدرت بیشتری نسبت به مرکب‌های لترپرس دارد.
فرآیند تولید مرکب یو وی
برای تولید مرکب یو وی از ترکیبات ویژه‌ای استفاده می‌شود. در ترکیب مرکب یو وی علاوه بر رنگدانه، رزین، حلال و افزودنی‌ها انواع مختلف مونومر، پیش پلیمر و آغازگر نوری هم وجود دارند. برای خشک شدن مرکب یو وی از اشعه یو وی استفاده می‌شود. به بیان دیگر این نوع مرکب در اثر تماس با هوا و نور معمولی خشک نمی‌شود.
